maandag 30 november 2015

Alweer ganzen.


Zo, Sneuper is weer terug in de polder. Gister was het ook in Zuid-Limburg slecht weer, we zijn de deur niet uitgeweest en vandaag was het thuis ook huilen met de lamp uit. Het was dus op de laatste vakantiedag binnenblijven, maar ik heb me geen minuut verveeld. De hele dag met ganzen bezig geweest. En dat in Zuid-Limburg! Als je daar naar toe gaat denk je op vogelgebied aan Zwarte Specht ( heb ik gehoord), Groene Specht ( zat op de dakgoot van de buren) Kortsnavelboomkruiper, Waterspreeuwen, misschien een late Kraanvogel, maar aan ganzen? Toch is het zo. In de loop van de week wat Grote Canadese Ganzen gezien en gisterochtend zat een hele klub op het maisveld tegenover ons onderkomen. Op gepaste afstand. Met telelens en digiscoping gefotografeerd.                                                                                               Nota bene toen kwam ook nog de klapper: 35 Brandganzen! Wat doen die hier? Vreten genoeg, mais, maar waar slapen ze? Weet ik nog niet. Ik zette de waarneming op waarneming.nl plus een foto. Het duurde even maar toen kwam er reactie van een moderator van waarneming.nl: op de foto stond in het midden een bastaard! Een Hutchinson Kleine Canadese Gans x Brandgans. ( zie foto) .  Niet opgemerkt, zoveel bastaarden zien we hier niet. Ik ben er daar op gaan letten en gister had ik denk al een heel gezinnnetje Brandgans x Kolgans met drie jongen.
Ik heb informatie gevraagd bij mijn bron in Friesland, Jan Kramer, en die heeft in de ontwerp-Vogelatlas gekeken naar de blokken in Limburg waar ganzen waren waargenomen. Hij was verbaasd over zoveel bezette blokken. Heel Zuid-Limburg was bezet met Grote Kanadezen en de Brandjes zaten alleen in de bovenste helft van Limburg. Ik denk dat de Maas voor hen fungeert als slaapplaats.
Morgen de polder in.

donderdag 26 november 2015

Maretak, Mistletoe, Vogellijm



Nee, geen vogelnest, geen heksenbezem maar een Maretak. Ook wel Vogellijm genoemd. Altijd als ik in Zuid Limburg kom ben  ik verbaasd over de bomen, vooral populieren,  die vol zitten met deze bollen. Het lijken wel kerstbomen met kerstballen. Vooral in de winter opvallend als de bomen kaal zijn. Ze komen niet bij ons voor, tenminste ik heb er nog nooit één gezien. Als je de Atlasblokken op de Floron-website bekijkt zie je dat er ook in de rest van ons land hier en daar groeiplaatsen zijn , maar zeer verspreid. Terwijl heel de zuidelijke helft van Limburg bedekt is.
De Maretak ( Mistletoe) is een halfparasiet, d.w.z. de groene plant krijgt ( "steelt") de voedingszouten en water van de gastboom. Hij heeft bladgroen en kan dus zijn eigen glucose maken.
De naam Vogellijm zegt het meeste over de verspreidingsmethode: de mooie witte bessen worden door vogels meegenomen en gegeten in een vork van een boom verderop. De pit blijft over met een restant slijmerig vruchtvlees en blijft achter. Het volgende seizoen loopt de pit uit en de hoofdwortel boort zich door de schors naar de houtvaten waardoor water met zouten wordt vervoerd. Hierdoor kan de kiemplant groeien en vormt elk jaar meer blaadjes.
De Maretak zit vooral in populieren, meidoorns en appelbomen. Op eiken niet.
De plant speelt al eeuwen lang een rol in de volkscultuur: een bosje werd in de stallen gehangen om het vee te vrijwaren van ziektes;  bij de Germanen was de Maretak een heilige plant en werd gebruikt bij de vruchtbaarheidsrituelen; iedereen weet dat je met Kerst onder een bosje Maretak straffeloos een dame mag kussen; in de kruidengeneeskunde wordt de plant medicinale eigenschappen toegedacht; enz. enz..

woensdag 25 november 2015

Roeken



Het stikt hier van de Zwarte Kraaien. Vanochtend , het was net licht, zaten er op een nabij gelegen geoogst maisveld zo'n 120. Ze doen zich te goed  aan de gemorste maiskorrels, net zoals de Postduiven van de plaatselijke duivenhouder en een enkele Holenduif.
Ik dacht dat het Zwarte Kraaien waren, maar toen ik de telescoop erop zette bleken het Roeken te zijn. Herkenbaar aan de grijze veerloze snavelwortel en de losse afhangende buikveren.  De Roek komt in Oost- Nederland nog vrij veel voor maar is in het Groene Hart behoorlijk in aantal achteruit gegaan. Ik kan me nog herinneren dat ze in de bomen tussen de afslag naar Vinkeveen en de A2 een kolonie hadden. Later is die kolonie , door de vergroting van de afslagen, verhuisd naar de bomen langs de A2 bij Abcoude. Of deze kolonie er nu nog is weet ik niet.
De foto is genomen met de vogels in een miezerig motregenbuitje, en toch weer de bewegingsonscherpte, hoewel ik de telelens op het statief had gezet. Vandaar de slechte foto.

dinsdag 24 november 2015

Grote Canadese Ganzen.


In plaats van 5 meter onder NAP zitten we sinds gister zo'n 200 meter erboven. We hebben de polder even achter ons gelaten om een paar dagen te verblijven in het hoogste dorp van Nederland. Even een andere omgeving. Des te meer genieten we straks weer van het vlakke Groene Hart. Voor het fraaie weer hoef je het niet te doen: momenteel sneeuwt het hier. Helaas blijft het niet liggen, daarvoor is het te dun. Vanmiddag hebben we wat haarspeldbochten geoefend, we waren onderweg.  Het landschap is grauw en heeft nu niks aanlokkelijks met die harde wind. Dus maar terug naar ons onderkomen.                                                                                                                                           Ik had net de telescoop op het statief gezet om het Duitse dorp aan de overkant van het dal te begluren toen ik een groepje vliegende vogels in beeld kreeg die me heel bekend voorkwam maar ik hier helemaal niet verwachtte. Telescoop erop en ondanks de stuivende sneeuw kreeg ik drie Grote Canadese Ganzen in het vizier. Canadezen hier!? Gras om te foerageren genoeg, maar waar slapen ze? Hier zijn geen plassen, nauwelijks sloten. Alleen wat beken en riviertjes. Misschien waren ze op doortrek.
De archieffoto is van Cees Willemsen.

vrijdag 20 november 2015

Rust.


Dit is ook het Groene Hart. Een indrukwekkende rust. En mooi!!

Goed weekeinde.

donderdag 19 november 2015

Waar blijft de Azolla?


Waar blijft de Azolla? Ik let er al weken op, maar nog geen Azolla gezien. Dit plantje, ook wel Kroosvaren genoemd, is op een aantal sloten in onze polders in het najaar  de opvolger van het kroos. Op de foto één plantje op mijn handpalm. Deze foto is genomen op 2 november (2007)  langs de Gagelweg. We zijn nu bijna een maand verder en geen Azolla. Misschien kijk ik er overheen. Het is eerst groen en dan na een paar weken wordt het roder en roder. De hele sloot is rood.
Het is een varen uit de Vlotvarenfamilie. Hoewel er fossielen van zijn gevonden denkt men dat hij is "ingevoerd" vanuit warmere delen van Noord- en Zuid-Amerika. Het plantje is éénjarig en plant zich voort d.m.v. sporen die in doosjes onder de blaadjes zitten. Ik heb geen idee waardoor de sloten nog niet rood zijn van de Azolla.

woensdag 18 november 2015

Onze Nationale Vogel : de Grutto


Van de in totaal 41.669  stemmen werden er bij de Verkiezingen van de Nationale Vogel plm. 10.000 stemmen uitgebracht op de Grutto ( Limosa limosa)!! Dit werd gisteravond bekend gemaakt tijdens een uitzending van het programma Vroege Vogels . Deze verkiezing werd in samenwerking met Vogelbeschermig Nederland georganiseerd. Tweede werd de Merel ( nationale vogel van Zweden) en derde de Huismus ( nog statenloos, bij mijn weten).
Veel landen hebben een Nationale Vogel: de Verenigde Staten van Amerika hebben de Amerikaanse Zeearend, de Nieuw Zeelanders de Kiwi, Israel heeft de Hop en bijvoorbeeld de Britten koesteren de Roodborst.
Het wrange aan deze verkiezing van de Grutto is dat de soort schrikbarend achteruit gaat in aantal, dit jaar weer minder broedgevallen met zo'n 4000 jongen. In 1960 was de Grutto nog een algemene broedvogel met plm. 120.000 broedparen, dit jaar waren het minder dan 30.000. De resultaten van onze weidevogelgroep IVN De Ronde Venen & Uithoorn komen met deze achteruitgang  overeen. In het voorjaar wil ik daar met een artikeltje in het IVNblad RondUit op terug komen.
Momenteel zijn de Grutto's in West Afrika of in Portugal.
( Foto genomen in polder Demmerik op 5 mei 2010. EXIF-gegevens: sluitersnelheid 1/500 sec.; F 7,1; br. 243; iso 160. Bewerkt en gecropt, geresized)


dinsdag 17 november 2015

Kaapse Casarca's


Hoeveel schapen zouden hier werkelijk over de dam zijn gegaan? Misschien heeft alleen de eerste een poging gewaagd. Gagelweg.

P.S.  Van Kees Janmaat kreeg ik een mailtje met een opmerking over de Casarca's van vorige week vrijdag de 13e. Dit zijn geen gewone ( Tadorna ferriginea) maar Kaapse ( Tadorna cana). Stom, de grijze strepen op de kop hadden alarmbellen moeten laten rinkelen en dan had ik Wildfowl, een boek met alle eenden, zwanen en ganzen op de wereld, gepakt. Vergeleken met de foto's in dat boek hebben ze minder grijs op de kop, maar ik ga onmiddellijk accoord. Ze zijn wel vaker waargenomen in deze polder. Dus escape's ( ontsnapte vogels). Kees  bedankt.

maandag 16 november 2015

Storm(meeuw)


Vorige week dinsdag kondigde ik al aan dat er harde wind op komst was. Ik keek niet naar het weerbericht, maar naar de Stormmeeuwen op de weilanden. Het klopte precies: de laatste dagen meer wind, dus ook meer meeuwen op de weilanden. Zie foto, genomen vanmorgen in m'n "achtertuin" langs de Oosterlandweg. Omdat ze zo opvallend op één perceel zaten dacht ik eerst dat de boer had gegierd, komen ze ook altijd op af. Dat zijn dan vooral Kokmeeuwen en dit zijn Stormmeeuwen. Grote groepen zwierven al het hele weekend rond. Normaal zit deze soort 's winters in de kustgebieden en op de Noordzee. Door een naderend lage luchtdruk gebied "weten" ze dat ze het binnenland moeten opzoeken. Blijkbaar kunnen ze luchtdruk waarnemen.
Een paar percelen eerder zaten ruim 600 Kolganzen . Eén halsring afgelezen: KA9zwart. Op 20-12-13 geringd in Rottum, gemeente Skarsterlân, als volwassen vrouwtje. Nog niet eerder hier afgelezen, wel in Friesland en Noord-Duitsland. Ook een keer in Driebruggen, bij de Reeuwijkse Plassen,  door Kees Janmaat.

vrijdag 13 november 2015

Casarca's


Na het bezoek aan de Faunapassage gisterochtend ging ik toch maar even naar de Waverhoek, je weet maar nooit wat je tegen komt. Onderweg nauwelijks ganzen, waar die zitten? Daar kwam ik achter toen ik op de Botsholse Dwarsweg een helicopter boven de Ronde Hoep zag vliegen. Ganzen zijn als de dood voor een helicopter en komen gegarandeerd omhoog. Wat bleek? Ze zaten in de Ronde Hoep. Doordat ze opvlogen zag ik de duizenden Kollen . Meestal gaan ze na een paar minuten vliegen weer op ongeveer dezelfde plek zitten. Dus, ik kon het niet laten, ging ik toch even kijken. Ze zaten niet ongunstig, wel behoorlijk ver weg. Maar door de zon erop en met wat inzoomen kon ik ze redelijk zien. Drie halsringen afgelezen: YRAzwart, een oude bekende, ver weg. Kostte veel moeite, wel een kwartier bezig geweest om een idee te krijgen welke Kolgans het was. Verder echtpaar BA1 en BA4, vrij vooraan. Eerst kijk je erover heen of ze staan met de kont naar je toe. Maar er komt een ogenblik dat ze goed zichtbaar zijn. Ze hadden geen jongen.
Toen naar huis. Onderweg langs de Hoofdweg, een stuk voor de kruising met de Proostdijerdwarweg een paartje Casarca's op de wal. Stop! Achteruit. Dit is een redelijk zeldzame grote eend. Zie je niet zo vaak. Raampje open en snel fotograferen. Stel je voor dat ze weg vlogen. Ze waren wel erg tam. Klopt dit wel? Thuis gekomen de foto's bekeken. De minst slechte wat bewerkt, maar op een slechtere foto lijkt het wel of de rechter vogel een ring draagt en volierevogels dragen een ring. Ik vermoed dat het gewoon twee vogels uit zo'n vogelverzameling zijn. Kan best, er zijn minstens twee volierehouders in deze polder. Simon is er één van, spreek 'm regelmatig. Zal hem eens vragen of íe twee Casarca's mist.

donderdag 12 november 2015

Faunapassage Enschedeweg.



Ik was er nog nooit geweest, hoewel de Faunapassage in de Ingenieur Enschedeweg al weer een poos klaar is en ik er regelmatig overheen gereden ben. Deze brug met allerlei natuurvriendelijke voorzieningen is in de plaats gekomen van de brug die er al sinds mensenheugenis  lag. Hij diende vroeger om de vaarboeren met hun pramen vol hooi door te laten. Daarom was hij ook zo hoog. In het kader van de Ecologische Hoofd Structuur vormt deze passage onderdeel van de verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en de Vinkeveense Plassen. Deze EHS is bedoeld om bijvoorbeeld de Visotter, de Ringslang en Noordse Woelmuis een tracé te bieden waarlangs ze kunnen migreren van de  ene naar de andere plas. Op den duur ligt er over heel Nederland een netwerk van EHSverbindingen, is de bedoeling, echter de financiering zou wel eens een remmende factor kunnen zijn. In ieder geval is er enorm veel werk verricht door de aannemer door hier een degelijke brug neer te zetten  met verder een stobbenveld en een behoorlijke poel bedoeld voor slangen en amfibiën. (zie foto).












Poel met deels een walkant van rotsblokken, goed voor reptielen en amfibiën .


Onder de brug , half water en half land. Met stobben. Er kunnen schotten geplaatst worden om een teveel aan water tegen te houden.

woensdag 11 november 2015

Hakken.


Vorige week donderdag schreef ik over een Pimpelmees, die op zoek was naar zaden aan een plant, vandaag heb ik een Koolmees die vrij snel in de gaten had dat ik voer (zaden) had gestrooid. Voor het eerst deze herfst. Het duurt meestal een paar dagen voordat iedereen er weer is. Vandaag al een paartje Koolmezen, Pimpelmezen, twee Huismussen (lange tijd niet gezien), een Ringmus, een Spreeuw, een paartje Eksters ( is het je al opgevallen dat de Eksternesten weer zichtbaar zijn?), een paartje Turkse Tortels en een Roodborst. Niet gek voor zo'n eerste dag. Het wordt nog veel drukker.
Mezen foerageren heel snel: ze nemen bijna een duikvlucht, grijpen met de snavel  een zaad en vliegen met het zaad de boom in. Meestal de Lijsterbes, dichtbij de achtergevel. Daar wordt het zaad "geschild" en de inhoud opgegeten. Op de foto een Koolmees die het zaad, ik denk een zonnepit, met beide pootjes vastklemt. Vaak hoor je ze hakken. Het koppie gaat razendsnel heen en weer.Als een specht.
Zo lang het niet kouder wordt, voer ik maar één keer op een dag. 's Winters 2x. Vogels moeten hard stoken om het warm te houden, dus veel eten.

dinsdag 10 november 2015

De lucht brak....



De lucht brak boven Vinkeveen en geweldige lichtstralen kwamen naar beneden. ( Het lijkt wel een religieuze tekst ). Maar indrukwekkend was het wel. Al mijn  foto's van de kathedraal van Vinkeveen zijn van de andere kant genomen. Uit polder Demmerik. De kerk staat dan ook net andersom. Nu vanuit de richting Nessersluis. Dit is polder Groot Mijdrecht Noord. Ook het torentje van de Hervormde kerk staat erop. Bouwstijl Amsterdamse school, maar dat is hier moeilijk te zien. De bebouwing voor de kathedraal is langs het Waverpad. Naar rechts toe ga je  Waverveen in. Het was donker weer. De meeuwen op de voorgrond kondigen de harde wind aan.

maandag 9 november 2015

Rondje Ronde Venen


't Werd weer eens tijd de Kolganzen  in de Ronde Venen te tellen. Rondje RV  dus. De laatste week zitten de Kollen niet meer in m'n  "achtertuin" aan de overkant van de Oosterlandweg,  maar trekken meer richting Molenland. Aan beide zijden. Vandaag aan de Noordkant. Hierover straks meer. Langs de Poelweg plm. 500, plus wat Grauwe. Aan de overkant van de Hoofdweg ruim 4000, waarvan er 2000 overbleven nadat een boer op een fiets al zwaaiend de andere helft had weggejaagd. Misschien gaat hij nog een keer maaien, het gras is lang genoeg. Kijk maar op de foto. Langs de Proostdijerdwarsweg een enkel plukje in de verte. In de Eerste Bedijking zat niks . Langs de Botsholse Dwarsweg ook niks, behalve direct achter de leegstaande school bij het kruispunt. Een groep van 1000. Als er nog leerlingen waren geweest,  dan had de meester een lesje kunnen geven over trekvogels . Ze zouden bovenstaande ganzen zo hebben gezien. Halsring 1CVzwart hadden ze met het blote oog kunnen aflezen.  Maar helaas, er zijn geen leerlingen meer. Eeuwig zonde.
Op de foto van de gehalsringde Kolgans zie je de 1 en heel vaag de bovenkanten van de C en de V. Is ook in Rusland ten Noordoosten van Moskou geringd. Net als 1TLzwart uit het logje van 27 oktober. Deze Kol is vooral in Duitsland geweest en een enkele keer in Friesland, nu voor het eerst wat zuidelijker. ( Voor de liefhebbers: sluitertijd 1/50, f 6,3, ISO 100 en brandpuntsafstand 465 mm. Op een pitzak in het raam van de auto, had geen geduld om vanaf het statief te nemen. Dat is te zien).
In de Ronde Hoep 2500, alleen de voorste ganzen kon ik aflezen, maar er waren geen halsringen af te lezen. In Demmerik ver weg richting Bosdijk ruim 3000 Kollen.
Langs de Gagelweg was het leeg, in de Bovenlanden kleine plukjes ( totaal 300). Langs Molenland zoals gezegd ruim 1500. Ook een klein groepje Brandganzen. Even later vlogen die keffend, als een hondje, over.
In totaal dus  bijna 13.000 Kolganzen. Het aantal neemt weer wat toe.

vrijdag 6 november 2015

Warm weer


Hoewel morgen de zon zich niet veel zal laten zien is de temperatuur abnormaal hoog. Ruim 7° C. boven de normale gemiddelde temperatuur van 11° C. Deze "hittegolf"wordt veroorzaakt door warme lucht die uit Afrika afkomstig is. Dus geniet ervan.

Goed weekeinde.




















Bladval in Amsterdamse Bos.

donderdag 5 november 2015

Aangepast menu


De hoeveelheid insecten neemt drastisch af in herfst en winter, zodat de insectenetende vogels, die hier blijven, moeten overgaan op ander voedsel. De mezen bijvoorbeeld hangen aan de vetbollen en komen af op voerplanken en pindakaaspotten ( Wat een uitvinding !). Zolang er nog zaden aan de planten zitten worden die genuttigd, zoals hier het Pimpelmeesje. De overgang van insecten naar zaden heeft konsekwenties voor het maag- darmstelsel. Insecten verteren snel, plantaardig materiaal  doet er, vanwege de celwanden,  veel langer over. Daartoe wordt de maagwand dikker door spiervorming. De zaden worden gemalen met behulp van kleine steentjes die de mezen schijnen in te nemen, zoals bij Houtduiven.
Deze foto nam ik gisterochtend bij het parkeerplaatsje aan het eind van de Botsholsedwarsweg. Overigens was de Grote Wije helemaal leeg. Geen vogel te zien.

woensdag 4 november 2015

Waverhoek


De Waverhoek vanmorgen. Veel Grauwe Ganzen, Kieviten, veel Wintertalingen met de mooie bruine kopjes en de groene wangen, veel Smienten, wat minder Watersnippen, die verborgen in de begroeiing zaten, Wilde Eenden,  en een enkele Slobeend. Waar het me vooral om ging waren de Baardmannen, die de laatste dagen regelmatig worden waargenomen. Dit was een wenssoort voor me, 't werd wel eens tijd om die te scoren. 'k Ga nog soortenjagen op m'n ouwe dag ! Ik had een paar keer op waarneming.nl gekeken waar ze zo ongeveer zaten en liep dus die kant op. Het geluid had ik een keer beluisterd op de website van Vogelbescherming, maar ik herinnerde me niet veel. Onderweg een Roodborsttapuit in de toppen van het riet. Een stuk verderop , al behoorljk in de richting van Botshol, een typisch geluidje: " Dat is het". Toen maar kijken en wachten, ik liep eens het riet in en in een flits zag ik een Baardman verder vliegen. Nauwelijks herkenbaar. Er waren meer. Een moment, slechts enkele seconden, zag ik een complete vogel.  Een plaatje. Een foto mislukte, want er vlogen drie naar een ander stuk riet. Hier geen vogel meer gehoord en gezien. Maar ik had een Baardman. Nieuwe soort.
Gister een versneld rondje Ronde Venen gedaan. Weinig Kolganzen, maximaal 5000. De meeste groepen te ver weg om af te lezen. Andere zaten in de richting van de zon en die wel goed zaten , bijvoorbeeld bij de hoge Waverdijk, zodat je er bovenop kon kijken, hadden geen halsringen. Er zijn toch echt minder halsringen. Ik heb besloten om maar één keer in de week naar halsringen te kijken en de andere ochtenden gewoon te vogelen zoals vanochtend.

dinsdag 3 november 2015

Tuinslakje



Als een luciferskop zo klein. Ik veronderstel dat dit slakje, van de huisjesslakfamilie ( Cerea) dit jaar geboren is. Het is een tuinslak, de Gewone of de Witgerande, die als eitje op de grond onder bladeren e.d. gelegd wordt. Een pasgeboren slakje lijkt al behoorlijk op een oudere slak, d.w.z. hij heeft al een piepklein huisje. De eerste aanleg daarvoor wordt al in het ei gevormd. Na een paar jaar van groei en ontwikkeling zijn ze geslachtsrijp. Dit slakje bevond zich op een hoogte van ongeveer 1,5 meter in een Hazelaarstruik. Met alle zijtakken die beklommen moesten worden zal het kleintje plm. 2 meter hebben afgelegd.
Ook dit slakje zal zich straks klaar moeten maken voor de winter. Daartoe wordt de opening afgesloten met een kalkschaaltje, het epifragma. Verder ontstaat bij vorst in het bloed een soort antivries waardoor de slak niet bevriest. Vaak vind je ze in groepen bij elkaar overwinterend onder een stuk hout of stronk . Gezellig.

maandag 2 november 2015

Druppels.

Overal druppels door de mist. Alles is nat. Mist wordt gevormd door afkoeling van erg vochtige lucht tot onder het dauwpunt. Dit is de temperatuur waarbij condensatie van dampvormige watermoleculen plaatsvindt. Koude lucht kan minder waterdamp dan warme lucht bevatten en en raakt bij voldoende afkoeling verzadigd met waterdamp ( 100% luchtvochigheid). Buiten gebeurt dat in de vorm van dauw. Als het dauwpunt onder het vriespunt ligt ontstaat rijp. Er ontstaan dan prachtig witte landschappen na een nacht mist. Ook wolken en condensstrepen ontstaan door condensatie van waterdamp. Bij een vliegtuig op grote hoogte condenseert de damp aan de roetdeeltjes in de uitlaatgassen. Op de weerradar zie je wel eens strepen boven Nederland die allemaal van of naar  Schiphol lopen. Oppervlaktewater is ook een belangrijke oorzaak van mist: ik heb meermalen de polders van het Groene Hart zien vollopen met mist vanuit de vele plassen en vaarten. Een polder als een badkuip gevuld met mist.
Druppels ontstaan doordat de aantrekkingskracht tussen de watermoleculen groter is als die met andere stoffen. In de eerste lessen van Natuurkunde op de middelbare school werd dat cohesie genoemd.
Op de foto het hart van een viooltje.